برهان لمبرهان لم یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای استدلال از وجود علت به وجود معلول است. ۱ - توضیح اصطلاحبرهان لمّ برهانی است که در آن از وجود علت به وجود معلول پی برده می‌شود و حدوسط، افزون بر اینکه علت اثبات (تصدیق یا وجود ذهنی) اکبر برای اصغر است، علت ثبوت (وجود خارجی) اکبر برای اصغر نیز است و همین ویژگی سبب برتری آن بر قسم دیگر برهان، یعنی برهان انّ است که فقط علت اثبات است نه ثبوت. دلیل نام‌گذاری برهان لمّ آن است که مفید چرایی حمل اکبر بر اصغر به هر دو وجه خارجی و ذهنی آن است. مثال برهان لِمّ: این آهن گرمای شدید دارد، هر گرمای شدیدی آهن را منبسط می‌کند؛ نتیجه آنکه این آهن منبسط است. در این مثال، گرمای شدید هم علت حکم به انبساط آهن (واسطه در اثبات اکبر برای اصغر) و هم علت خارجی برای انبساط آهن (واسطه در ثبوت اکبر برای اصغر) است. [۷]
قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۶۷.
[۹]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۳۹.
[۱۰]
خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۲۱۶.
۲ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مظفر، محمدرضا، المنطق. • سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة. • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، دانشنامه علائی. • حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات. • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. • مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه. ۳ - پانویس
۴ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «برهان لم»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱. |